خواندن ریاضیات، هنر است!
در این مقاله قصد داریم تا از گروه آزمایشی علوم ریاضی و فنی و درس ریاضی، یعنی مهم‌ترین درس این گروه، صحبت کنیم. درس ریاضی در این گروه، مباحث بسیار گسترده و مهمی را شامل می‌شود که بیشترین ضریب را در آزمون سراسری دارد و در بالا و پایین شدن تراز نمره داوطلبان، خیلی مؤثر است. حجم بسیار زیاد، تنوع درس ریاضی و ضریب بالای آن برای این گروه آزمایشی، از عواملی هستند که باعث می‌شود تا داوطلبان در این درس با رقابت سختی مواجه شوند؛ به علاوه باید بدانید که حتی اگر بدون توجه به ریاضی هم از سد کنکور بگذرید، در بسیاری از رشته‌ها، چند واحد ریاضی وجود دارد و ممکن است که شما به خاطر ضعیف بودن در این درس، در دانشگاه با مشکلات زیادی روبرو شوید؛ پس اگر از داوطلبان عزیز گروه آزمایشی علوم ریاضی و فنی هستید و در مطالعه برخی از مباحث این درس یا همه آن مباحث، مشکل دارید این مقاله را به خوبی مطالعه کنید تا بتوانید به آسانی از پسِ ریاضی در آزمون سراسری این گروه آزمایشی برآیید و هنر مطالعه این درس را فرا بگیرید ریاضی را باید بر مبنای سه اصل یادگیری، تمرین و مرور قرار دهیم که در ادامه به هر یک از این موارد می‌پردازیم.
۱ـ یادگیری
اولین مرحله از مطالعه، یادگیری است که میتوان گفت مهم‌ترین اصل آن است؛ زیرا تا ریاضی را درست و مفهومی یاد نگیریم، نمیتوانیم به سؤالات این درس به خوبی پاسخ دهیم؛ پس باید از تمام ابزارهای موجود برای یادگیری استفاده کنیم. ابزارهای یادگیری این درس عبارتند از: کلاس، جزوه و کتاب درسی. شما داوطلب عزیز باید در کلاس به دقت درس را از دبیر بیاموزید و سپس در همان روز، مبحث تدریس‌شده را از جزوه مطالعه کرده و مثالها را مجدداً حل کنید. هیچ‌گاه فرمول‌ها را حفظ نکنید؛ زیرا به زودی آنها را فراموش می‌کنید؛ تازه اگر هم فراموش نکنید، نمی‌توانید در حل تست‌ها از آنها استفاده کنید؛ چون فقط آنها را حفظ کرده‌اید و نمی‌دانید که در کجا کاربرد دارند. بعد از خواندن جزوه، نوبت به مطالعه کتاب درسی میرسد که باید خط به خط آن را بخوانید و تمام مثالها و تمرینهای حل‌شده و حل‌نشده آن را حل کنید. حتماً توجه داشته باشید که تعدادی از تست‌های آزمون سراسری، عیناً از مثالها، تمرینها و نکات متن درس مطرح می‌شود. برای حل سؤالات ریاضی، تنها یاد گرفتن نکات، قضیهها و فرمول‌ها کافی نیست، بلکه باید، علاوه بر یادگیری و فهمیدن، آنها را نیز به خاطر بسپارید؛ زیرا در جلسه آزمون، نه کتاب داریم و نه جزوه. در ادامه مرحله یادگیری، لازم است که تعدادی از تست‌ها را به صورت آموزشی از مبحثی که مطالعه کرده‌اید، حل کنید. در حل تست‌های آموزشی، زمان تست زدن مهم نیست، بلکه یادگیری تمام نکات تست و به‌کارگیری مطالب مطالعه‌شده در حل تست، مهم است. هنگام حل تست آموزشی می‌توانید از جزوه یا کتاب درسی یا حتی پاسخ تشریحی تست کمک بگیرید. تعداد تست‌های آموزشی باید به اندازهای باشد که تمام مطالب درسی در آن مبحث را پوشش دهد. پس از حل تست‌های آموزشی، نوبت خلاصه‌نویسی است. مباحثی را که مطالعه و چند تست آموزشی از آن حل کرده‌اید، خلاصه‌نویسی کنید. سعی کنید که در خلاصه‌نویسی، تمام مطالب و نکات مهم مباحث مطالعه شده را یادداشت کنید. با پایان خلاصه‌نویسی، مبحث مطالعه‌شده مرحله اول مطالعه، که یادگیری است، به پایان میرسد.
۲ـ تمرین
اکنون که درس‌ها را خوب یاد گرفته و آنها را خلاصه‌نویسی کرده‌اید، باید برای تثبیت مطالب و نکات درسی و تسلط بر آنها و نیز بالا رفتن سرعت تستزنی، تست تمرین کنید. تستهایی را که حل نکرده یا غلط حل کرده‌اید، حتماً علامتگذاری کنید؛ زیرا در این تست‌ها ضعف دارید و باید آنها را برطرف کنید. چون حجم مطالب درسی و تنوع آنها زیاد است، نباید تعداد تست‌های تمرینی به قدری زیاد باشد که از مباحث دیگر عقب بیفتید. باید تست را دقیقاً و متناسب با حجم مبحث و موضوع مطالعه‌شده انتخاب کنید. اگر مبحثی را به طور کامل نخوانده‌اید، به حل تست‌های تمرینی نپردازید. تعداد تست‌های تمرینی باید به مقداری باشد که تمام نکات ریز و درشت مبحث مورد نظر را پوشش دهد؛ البته این موضوع به یادگیری شما نیز بستگی دارد. می‌توانید متناسب با هر تستی که از یک مبحث در آزمون سراسری مطرح می‌شود، حداقل پنجاه تست را به طور تمرینی حل کنید. در انتخاب تست‌های تمرینی، اولویت با تست‌های آزمون سراسری سالهای گذشته است؛ چون هم استاندارد هستند و هم تمام مطالب درسی را پوشش میدهند.
در هنگام تمرین، کنار هر کدام از سؤالات که نتوانسته بودید هیچ راه حلی را برای آنها ارایه دهید، علامت منفی، و کنار سؤالاتی که آنها را به صورت کامل حل کرده، ولی به پاسخ غلط رسیده‌اید، علامت ضربدر، و کنار سؤالاتی که نصف راه حل را رفته، ولی بالاخره به هیچ کدام از گزینه‌ها نرسیده‌اید، علامت مثبت بگذارید، و کنار سؤالاتی که با راه حل درست به پاسخ درست رسیده‌اید، هیچ علامتی نگذارید. انجام این کار به درد دوره کردن مفید و سریع، یعنی در دور دوم که شما خواستید این تست‌ها را دوباره حل کنید، می‌خورد؛ زیرا شما بدون صرف وقت اضافی به حل تست‌های علامتدار می‌پردازید و دوباره همان کار را تکرار می‌کنید. با این شیوه خواندن و تست زدن، نه نیازی به حفظ کردن فرمول‌ها و نکات تست‌ها خواهید داشت و نه احساس خواهید کرد که آن تست‌ها و نکاتشان را پس از مدتی فراموش کرده‌اید.
۳ـ مرور
چون حجم مطالب در درس ریاضی زیاد است، ممکن است بعضی از مطالبی را که قبلاً مطالعه کرده‌اید، فراموش کنید؛ در این صورت، باید در فواصل معین، مطالب را مرور و دوره کنید. در این مرحله از مطالعه می‌توانید هم از جزوه و هم از خلاصهنویسیها استفاده کنید. پس از خواندن آنها و یادآوری نکات، بهتر است که به سراغ تست‌های علامتگذاریشده بروید و آنهایی را که قبلاً اشکال داشتید، مجدداً حل کنید، و اگر زمان داشتید، تعدادی تست جدید از آن مبحث را نیز حل کنید. هر اندازه که بتوانید تعداد دفعات مرور را بیشتر کنید، آمادهتر می‌شوید و حضور ذهن بالاتری برای حل سؤالات تستی پیدا می‌کنید.
حالا که راه و روش‌های مطالعه کلی درس ریاضی را بیان کردیم، درباره نحوه مطالعه بخش‌های مختلف این درس نیز توضیحاتی ارایه می‌دهیم. همان طور که می‌دانید، سؤالات درس ریاضیات در گروه آزمایشی علوم ریاضی و فنی به این بخش‌ها تقسیم می‌شود:
الف) حسابان و ریاضی پایه
ب) ریاضیات گسسته و آمار و احتمال
پ) هندسه
◊ در مطالعه ریاضیات حتماً به نکات زیر توجه داشته باشید:
۱- شما نمی‌توانید ریاضیات را فقط با خواندن و گوش دادن یاد بگیرید. قسمت زیادی از یادگیری ریاضیات، به تمرین کردن زیاد بستگی دارد. در فراگیری ریاضیات، یاد گرفتن چگونگی استفاده از فرمول‌ها و روش‌ها نیز بسیار مهم است.
۲- ریاضیات، یک موضوع زنجیره‌ای است و مطلبی که در یک روز معین درس داده می‌شود، بر اساس آموخته‌های روزهای قبل است؛ پس سعی کنید که تمام مطالب را به خوبی و در زمان لازم یاد بگیرید.
۳- فرمول‌ها و روش‌های بسیار زیادی برای حل مسایل ریاضیات وجود دارد؛ بنابراین، سعی کنید که بر فرمول‌ها و روش‌های کلیدی مسلط شوید. انجام این کار، میزان اطلاعاتی را که باید برای حل مسایل به خاطر بسپارید، کاهش خواهد داد.
۴- وقتی روشی را برای حل یک مساله یاد گرفتید، در بیشتر موارد، دقیقاً همان روش برای حل دیگر مسایل هم می‌تواند استفاده شود. ضمناً وقتی با مساله جدیدی روبرو می‌شوید، سعی کنید که آموخته‌های قبلی خود را در حل مساله جدید نیز به کار ببرید.
۵- فرهنگ لغات ریاضی را یاد بگیرید. اغلب کلمه‌ای که در ریاضی مورد استفاده قرار می‌گیرد، وقتی در مبحثی غیر از ریاضی هم مورد استفاده قرار بگیرد، معنای متفاوتی می‌دهد. کلمات و اصطلاحات جدید ریاضی و معنای ریاضی آنها را در قسمت‌های خاصی از دفتر خود وارد کنید.
۶- برای یادگیری بهتر ریاضیات، حتماً از ابتدای دبیرستان شروع کنید؛ زیرا ریاضی از جمله درس‌هایی است که مطالبش به صورت زنجیره‌وار به هم وصل است و دانستن مطالب قبلی، نقش مهمی در یادگیری مطالب بعدی دارد.
۷- کتاب‌های درسی ریاضی دبیرستان، بسیار مهمند؛ پس سعی کنید که ابتدا کتاب‌ها را مطالعه کنید و سپس به سراغ جزوه‌ها و سایر ابزارهای کمک آموزشی بروید.
